Wij-zij bubbels doorprikken met de beginnersblik
In een tijd van toenemende angst en onzekerheid lijken we steeds meer verzeild te raken in wij-zij tegenstellingen. Eén van ons versus één van hen, links versus rechts, inheems versus uitheems, 80 rijkste mensen ter wereld versus 3.5 miljard armste, Pegida's versus contra-Pegida's, gelovigen versus atheïsten, enz. ... .
En voor de lieve vrede, het gaat hier niet om extremistisch gedachtengevaar, loslopend en monsterlijk terreur zaaiend in naam van ene religie. Het gaat om het eenvoudigweg en soms hardnekkig tegelijk blijven zitten op het eigen - vaak omheinde - overtuigde 'weten'. Door vastgeroeste denkpatronen. Door media, maatschappij, cultuur of geloof geïnjecteerde tweedelingen waarbij mensen op automatische piloot of bewust een kant innemen en koppig op hun positie blijven.
Misschien omdat onbekend onbemind maakt. Misschien omdat onbekend ook ons empathievermogen verkleint en onze stress vergroot. Zo blijkt althans uit een wetenschappelijke studie van Jeffrey Mogil naar de grenzen van empathie.
Wellicht zijn deze wij-zij bubbels te doorprikken door te oefenen in de beginnersblik, een van de basiskwaliteiten van mindfulness. Met een frisse, nieuwsgierige, ontvankelijke houding kunnen kijken naar mensen, naar situaties, naar conflicten, naar momenten, ... . Tabula rasa, als het ware elk moment opnieuw.
Want niets is slechts wat het lijkt en alles neemt slechts de vorm en betekenis aan die de aanschouwer eraan toekent. "We don't see things as they are, we see them as we are", schrijft Anaïs Nin.
Daarom vraagt deze blik om onszelf helemaal af te pellen. Om ons te ontdoen van oordelen, interpretaties en het stellige 'gelijk'. Om dingen in vraag te durven stellen in plaats van overal een punt of een uitroepingsteken achter te zetten. Om vanuit een niet-weten te kijken naar wat en wie is, en zo méér te ontdekken dan we durven vermoeden.
En misschien zijn we dan in staat om ogenschijnlijke tegenpolen in onze samenleving te her-zien. Om bruggen te slaan, saamhorigheid te ervaren en verdraagzaamheid te creëren als krachtig antwoord op de groeiende nervositeit in onze maatschappij.
Als uitsmijter graag twee illustraties van deze beginnersblik. Een bijzonder gedicht en dit ontroerend filmpje.
Het is genoeg
Het is genoeg Ik rits mijn
hoogmoed af en laat haar
vallen op de grond Knoopje voor
knoopje en kijk niet om als ik eruit
stap Het is genoeg Ik pel
mijn lijf af trek mijn huid
uit Ik breek mijn botten open Alles
klopt en glanst en ik zie hoe daar mijn lichaam
danst maar Het is genoeg Ik
ruim de kasten uit en veeg de ribben
schoon De ruimte stelt mij zo
gerust Ik wil bloter zijn dan bloot
en moest eerst groot groeien om te
snappen dat het kleiner kan Het
is genoeg Ik wil het niets in mij
beminnen Ik wil bloot zijn en beginnen. *
*m.d.a. Paul van Ostaijen
Heid Koren
Uit : Poëziepunt 11 (2013), nr 2